بەراوردکردنی تەکنیکی جۆری چیمەنتۆی ١ تا ٥ + ستانداردەکانیان

شتێکی ئەندازیاری لەم پێشەکییەدا ڕوونە: هەڵبژاردنی جۆری چیمەنتۆ تەنها بڕیارێکی دابینکردن نییە، بەڵکو گۆڕاوێکی گرنگی دیزاینە کە ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر مانەوە، کۆنترۆڵکردنی درز، خشتەی کارکردن و تەنانەت وردەکارییەکانی ساڕێژکردن هەیە. لە خوارەوە، ئێمە بە شێوەیەکی سیستماتیکی ستانداردە ئاماژەپێکراوەکان، تایبەتمەندییەکان، لایەنە باش/خراپەکان و بەکارهێنانی گونجاو بۆ هەر جۆرێک بەراورد دەکەین.

چیمەنتۆی پۆرتلاند و ستانداردەکانی ئاماژە

پێناسەی بنەڕەتی

چیمەنتۆی پۆرتلاند بریتییە لە بەستەرێکی هایدرۆلیکی کە بە وردکردنی کلینکەر بەرهەم دەهێنرێت لەگەڵ ڕێژەیەکی سەدی جپس (بۆ کۆنترۆڵکردنی کاتی دانان). قۆناغە سەرەکییەکانی کلینکەر بریتین لە:

• ئەلیت (C3S): بەرپرسە لە بەهێزی زوو (تا ٢٨ ڕۆژ).
• بێلیت (C2S): هێزێکی درێژخایەن دابین دەکات لەگەڵ گەرمی کەمتری ئاودان.
• ئەلومینات (C3A): ئامادەیە بۆ سەلفاتەکان و هۆکاری سەرەکییە بۆ کەمبوونەوەی مانەوە لە ژینگە شەڕانگێزەکاندا.
• فێرایت (C4AF): کاریگەری سنووردار لەسەر تایبەتمەندییە میکانیکییەکان بەڵام کاریگەری لەسەر ڕەنگ و کارلێککردن هەیە.

جیاوازی نێوان جۆرەکانی چیمەنتۆی پۆرتلاند (I تا V) لە کۆنترۆڵکردنی وردی ئەم ڕێژانەی قۆناغەکان و هەندێکجار ڕێکخستنی ئاستی وردی وردکردنەوە سەرهەڵدەدات.

ستانداردەکانی ئاماژە

بۆ دڵنیابوون لە کوالیتی چیمەنتۆی پۆرتلاند لە بەرهەمهێنان و بەکارهێناندا، ستانداردە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەکان پێوەرە فیزیایی و کیمیاییە وردەکانیان دیاریکردووە:

1. ASTM C150 (ئەمریکا):
• بنەمای سەرەکی بۆ پۆلێنکردنی چیمەنتۆی پۆرتلاند وەک جۆری یەکەم تا پێنجەم.
• پێداویستییە کیمیاییەکان (وەک زۆرترین ڕێژەی C3A بۆ جۆری V) و پێداویستییە فیزیاییەکان (وەک دانانی کات، فراوانبوون، و هێزی پەستان لە 1، 3 و 7 ڕۆژدا) دیاری دەکات.
2. EN 197-1 (ئەوروپا):
• چیمەنتۆکان دابەش دەکات بەسەر گروپەکانی CEM I تا CEM V.
• چیمەنتۆی پاکی پۆرتلاند (CEM I) دەگرێتەوە هەروەها لەگەڵ کانزا تەواوکەرەکانی وەکو سلاگ یان پۆزۆلان تێکەڵ دەبێت.
3. ISIRI 389 (ئێران):
• هاوتایە لەگەڵ ستانداردەکانی ASTM و EN.
• چیمەنتۆی پۆرتلاند پۆلێن دەکات بۆ جۆری 1 تا 5 کە پێداویستی کیمیایی و فیزیایی هاوشێوەی ستانداردە نێودەوڵەتییەکان.

گرنگی ستانداردەکان

• دڵنیابوون لە کوالیتی و یەکدەنگی چیمەنتۆ لە پڕۆژەکاندا.
• بەراوردکاری تەکنیکی و قبوڵکردن لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی چالاک دەکات.
• بنەمایەک بۆ هەڵبژاردنی جۆری چیمەنتۆی دروست بە پشتبەستن بە جۆری پێکهاتە، ژینگە و ڕەچاوکردنی مانەوە دابین دەکات.

تێڕوانینێکی گشتی بۆ جۆرەکانی چیمەنتۆی پۆرتلاند (جۆری I تا V)

بەپێی ئاماری ASTM C150 چیمەنتۆی پۆرتلاند دابەشکراوە بەسەر پێنج جۆری سەرەکیدا. هەریەکەیان تایبەتمەندی کیمیایی و میکانیکی تایبەتیان هەیە، ئەمەش وایکردووە بۆ سیناریۆی جیاوازی بیناسازی گونجاو بن. با بە وردی پێداچوونەوە بەم جۆرانە بکەین:

چیمەنتۆی پۆرتلاند جۆری یەکەم (چیمەنتۆی ئاسایی پۆرتلاند)

ئەمە زۆرترین بەکارهێنانی چیمەنتۆی پۆرتلاند و بە شێوەیەکی بەرفراوان بەردەستە. جۆری یەکەم بۆ بەکارهێنانی گشتی و تایبەتمەندی تایبەتی نییە وەک بەرگری تایبەتی سولفات یان کەمکردنەوەی دەرچوونی گەرمی. پێکهاتەکەی هاوسەنگی لە نێوان ئەلیت (C3S) و بێلیت (C2S)دا دروست دەکات، کە هێزێکی کۆتایی بەهێز دابین دەکات.

• بەکارهێنان: بینای ستاندارد، پرد، هاوەن، و شەقام.

چیمەنتۆی پۆرتلاند جۆری دووەم (بەرگری مامناوەندی لە سەلفات)

جۆری دووەم کاتێک بەکاردێت کە پێکهاتەکان بەر ژینگەی سەلفاتی شەڕانگێزی مامناوەند دەکەون. کەمتر لە 8% C3A لەخۆدەگرێت، ئەمەش بەرگری سەلفاتەکەی بەرز دەکاتەوە. گەرمی ئاودانی کەمترە لە جۆری یەکەم، ئەمەش وایکردووە کە بژاردەیەکی باش بێت بۆ ڕژانی بەکۆمەڵ.

• بەکارهێنان: بناغە و بەنداو و پێکهاتەکان کە بەر خاک یان ئاوی سولفات سووک کەوتوون.

چیمەنتۆی پۆرتلاند جۆری سێیەم (هێزی سەرەتایی بەرز)

ئەم چیمەنتۆیە بەهۆی تەنۆلکە وردترەکانی و ڕێژەی C3S زیاتری، بە خێرایی جێگیر دەبێت و هێز بەدەست دەهێنێت. هەروەها گەرمی ئاودانەکەی زیاترە. ئایدیاڵە بۆ پڕۆژە خێراکان کە کات زۆر گرنگە.

• بەکارهێنان: کۆنکرێتکردن لە کەشوهەوای سارددا، ئەو پڕۆژانەی کە پێویستیان بە فۆرم وۆرک هەیە بە خێرایی یان زوو بکرێتەوە بۆ خزمەتگوزاری.

چیمەنتۆی پۆرتلاند جۆری IV (گەرمی کەمی ئاودان)

جۆری چوارەم بۆ پڕۆژەی کۆنکرێتی گەورە و بەکۆمەڵ وەک بەنداوەکان دیزاین کراوە. زیاتر C2S ی هەیە کە کارلێکەکانی ئاودان خاو دەکاتەوە. ئەمەش درووستکردنی گەرمی زۆر نزم دەهێڵێتەوە لە کاتی جێگیرکردندا. هەرچەندە زیادبوونی هێز لە سەرەتادا خاوترە، بەڵام بە تێپەڕبوونی کات دەگاتە ئاستێکی جێگەی ڕەزامەندی.

چیمەنتۆی پۆرتلاند جۆری V (بەرگری بەرز لە سەلفات)

لەو شوێنانەی کە بوونی سەلفات بەرزە- وەک خاکی کەنار دەریا یان خوێ- جۆری V زۆر گرنگە. بە کەمتر لە 5% C3A، کیمیاکەی بەرگرییەکی نایابی سەلفات پێشکەش دەکات. هەروەها گەرمی ئاودانی تاڕادەیەک کەمە، ئەمەش وایکردووە باشترین هەڵبژاردن بێت بۆ قەبارەی کۆنکرێتی گەورە کە بەرکەوتەی سەلفاتە شەڕانگێزەکانە.

• بەکارهێنان: وێستگەی پاککردنەوەی ئاوەڕۆ، پڕۆژەی دەریایی، و پێکهاتەکان لە خاک و ئاوەکاندا کە زۆر سولفاتیان تێدایە.

بەراوردکردنی شیکاری جۆرەکانی چیمەنتۆ I تا V

چیمەنتۆی پۆرتلاند بە پێنج جۆری سەرەتایی دێت کە هەریەکەیان تایبەتمەندی تەکنیکی تایبەتی خۆیان هەیە. لە کاتێکدا پێکهاتەی بنەڕەتییان هاوشێوەیە، جیاوازی لە ڕێژەی ئۆکسجین، ڕێژەی ئاودان و بەرگری لە هۆکارە ژینگەییەکان دەبێتە هۆی ئەدای جیاواز. بەم شێوەیە جۆری چیمەنتۆ هەمیشە دەبێت لەگەڵ پێداویستییە پێکهاتەییەکان و بارودۆخی ژینگەدا بگونجێت.

لە ڕووی هێزی میکانیکی , نزیکەی هەموو جۆرەکان دەگەنە بەهێزی هاوشێوە لە درێژخایەندا، بەڵام خێرایی بۆ گەیشتن بەو هێزانە جیاوازە. جۆری یەکەم زیادبوونی هێزی بەردەوامی هەیە و بۆ پڕۆژە ستانداردەکان بەکاردێت. جۆری سێیەم زۆر خێرا جێگیرە، گونجاوە بۆ ئەو پڕۆژانەی کە پێویستیان بە هێزی خێرا هەیە. بە پێچەوانەوە جۆری IV خاوترینە، یارمەتیدەرە بۆ دوورکەوتنەوە لە درزی گەرمی لە کۆنکرێتی بەکۆمەڵدا.

هەروەها گەرمی ئاودان زۆر جیاوازە. جۆری چوارەم کەمترین گەرمی ئازاد دەکات، ئەمەش وایکردووە کە گونجاو بێت بۆ بەنداو و پێکهاتە گەورەکان. لە بەرامبەردا جۆری سێیەم زۆرترین گەرمی دەردانی هەیە. ئەمە دەتوانێت لە کەشوهەوای سارددا سوودێک بێت، بەڵام لە کۆنکرێتی بەکۆمەڵدا کێشەدار بێت.

یەکێک لە هۆکارە گرنگەکان بۆ مانەوەی کۆنکرێت بەرگرییەکەیە بەرامبەر بە سەلفاتەکان . سولفاتەکانی ناو خاک و ئاو دەتوانن پێکهاتەی کۆنکرێت لەناو ببەن. لە هەموو جۆرەکانیدا جۆری V گەورەترین بەرگری سەلفات پێشکەش دەکات و باشترین بژاردەیە بۆ خاکی کەنار دەریا و خوێ. جۆری دووەم بەرگرییەکی مامناوەندی سەلفات دەدات، لەکاتێکدا جۆری یەکەم و سێیەم بۆ ئەم جۆرە ژینگانە پێشنیار ناکرێت.

بەراوردکردنی تێچوون و بەردەستبوون , جۆری I بەزۆری هەرزانترین و زۆرترین بەردەستە بەهۆی بەرزترین بەرهەمهێنان. جۆرەکانی دووەم و پێنجەم بەهۆی کیمیای تایبەتیانەوە کەمێک گرانترن. جۆری سێیەم بەهۆی وردکردنی وردتر و وزەی بەرهەمهێنانی زیاترەوە تێچووی زیاترە. جۆری چوارەم بەگشتی گرانترینە، بە بڕێکی سنووردار بۆ پڕۆژە گەورەکانی وەک دروستکردنی بەنداو بەرهەم دەهێنرێت.

پوختەی بەراوردکاری

بۆ ڕوونکردنەوە:

• جۆری یەکەم: هەڵبژاردەی گشتی بۆ پڕۆژە ستانداردەکان.
• جۆری دووەم: گونجاوە بۆ ژینگەی سەلفات مامناوەند.
• جۆری سێیەم: بۆ زیادبوونی خێرای هێز یان بارودۆخی سارد.
• جۆری چوارەم: تایبەتە بۆ کۆنکرێتی بەکۆمەڵ کە پێویستی بە گەرمی کەم بێت.
• جۆری V: بەهێزترین بەرگری لە سەلفات.

ستانداردە تەکنیکییەکان بۆ جۆرەکانی چیمەنتۆ I تا V

ستانداردەکانی چیمەنتۆ نەک تەنها کوالیتی بەرهەم مسۆگەر دەکەن، بەڵکو ئامرازێکی گرنگن بۆ ئەندازیاران و بەڵێندەران بۆ هەڵبژاردنی چیمەنتۆی گونجاو بۆ بارودۆخی پڕۆژەکە. سێ ستانداردی ئاماژەپێکراو کە زۆرترین بەکارهێنانی هەیە لە جیهان و ئێراندا بریتین لە:

• ASTM C150 (ئەمریکا)
• EN 197-1 (ئەوروپا)
• ISIRI 389 (ئێران)

هەر ستانداردێک جۆرە جیاوازەکانی چیمەنتۆ دیاری دەکات. بۆ نموونە ASTM بە ڕوونی جۆرەکانی I تا V دەخاتە ڕوو؛ ستانداردی ئەوروپی لەبری ئەوە سەرنج دەخاتە سەر پۆلەکانی هێز (بۆ نموونە، 32.5، 42.5، 52.5) و تایبەتمەندیەکانی گەرمی/سولفات.

لە ئێران، ستانداردی نیشتمانی ISIRI 389 لە نزیکەوە لەگەڵ ASTM هاوتەریبە و هەر پێنج جۆرەکە دەگرێتەوە، هەرچەندە هەندێکجار زاراوەی ناوخۆیی وەک چیمەنتۆی پۆرتلاند بەرگری لە سەلفات (SR) یان چیمەنتۆی خێرا ڕەقبووەوە بەکاردەهێنێت.

خشتەی بەراوردکردنی ستانداردەکان

شیکاری بەراوردکاری

بە دانانی ئەم ستانداردانە شانبەشانی یەکتر، ASTM وردترین جیاکردنەوەی جۆرەکان دابین دەکات. ئەوروپا بە شێوەیەکی سەرەکی بەپێی هێزی کۆتایی و ڕێژەی زیادبوونی هێز پۆلێن دەکات، لە کاتێکدا ئێران تێکەڵەیەک لە هەردوو ڕێبازەکە بەکاردەهێنێت. بە کردەوە، بەڵێندەرێک لە ئێران کە چیمەنتۆی جۆری V داوا دەکات، پێویستە دڵنیابێت لەوەی کە بەرهەمەکە لەگەڵ ستانداردەکانی ISIRI دەگونجێت و ئەگەر پێویست بوو بڕوانامەی پابەندبوون بە ASTM یان EN بە هەمان شێوە بەدەستبهێنێت.

بەکارهێنانی پراکتیکی جۆری چیمەنتۆی ١ تا ٥ لە پڕۆژەکانی ئەندازیاری شارستانی

هەڵبژاردنی جۆری چیمەنتۆ بۆ پڕۆژەی بیناسازی و ئەندازیاری شارستانی تەنها هەڵبژاردنی تەکنیکی نییە؛ هەروەها ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر تەمەنی خزمەتگوزاری، بەرگری لە بەرامبەر هۆکارە ژینگەییەکان و تەنانەت تێچووی درێژخایەنی چاککردنەوەی پێکهاتەکە هەیە. هەر بۆیە کۆدە نیشتمانی و نێودەوڵەتییەکان جەخت لەوە دەکەنەوە کە ئەندازیاران پێویستە دیزاین و جێبەجێکردنی پڕۆژەکان لەگەڵ جۆری چیمەنتۆ بە پشتبەستن بە بارودۆخی ژینگەیی و بارگاویکردنەوە هەماهەنگ بکەن.

بەکارهێنان بۆ هەر جۆرە چیمەنتۆیەک بەم شێوەیەی خوارەوەیە: ١.

• جۆری یەکەم (پۆرتلاند ئاسایی):
  ئەمە باوترین چیمەنتۆیە، لە بینای نیشتەجێبوون و بازرگانی و پیشەسازیدا بەکاردێت کە هیچ بارودۆخێکی تایبەتی ژینگەیی تێدا نییە. بۆ نموونە، دیواری کۆنکرێتی، زەوی و بناغەی بینا بچووک تا ناوەند بە شێوەیەکی گشتی جۆری 1 وەک ستاندارد بەکاردەهێنن.
• جۆری دووەم (بەرگری مامناوەندی لە سەلفات):
  بەکاردێت لەو شوێنانەی کە خاک یان ئاوی ژێر زەوی بڕێکی مامناوەندی سولفات لەخۆدەگرێت. بەکارهێنانی ئاسایی بریتییە لە بەنداوی بچووک، پرد و پێکهاتەکان کە بەرکەوتنیان لەگەڵ خاکە سووکەکانی شەڕانگێزدا هەیە.
• جۆری سێیەم (هێزی سەرەتایی بەرز):
  لە پڕۆژەکاندا دامەزراون کە پێویستیان بە ئەنجامی خێرا هەیە، وەک چاککردنەوەی بەپەلەی ڕێگاوبان، دروستکردنی ڕێڕەوی فڕینی فڕۆکەخانە، یان بیناسازی لە وەرزی سەرمادا. ئەم جۆرە ڕێگە دەدات پێکهاتەکان زۆر زووتر بخرێنە بواری بەکارهێنانەوە.
• جۆری چوارەم (دەرچوونی گەرمی کەم):
  لە پڕۆژەکانی کۆنکرێتی بەکۆمەڵ وەک بەنداوەکاندا بەکاردەهێنرێت بۆ کەمکردنەوەی مەترسی درزەکانی گەرمی کە لە ئەنجامی دانان و بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما دروست دەبێت. لە کەشوهەوای گەرمیشدا گرینگە.
• جۆری پێنجەم (بەرگری بەرز لە سولفات):
  لە ژینگە زۆر ژەنگاوییەکانی وەک کەنارەکانی کەنداوی فارس یان خاکە بە توندی سولفاتی باشووری ئێران بەکاردێت. ئەم جۆرە بەرگری درێژخایەنی کۆنکرێت لە بەرامبەر ئایۆنە شەڕانگێزەکانی سەلفات مسۆگەر دەکات.

بە سادەیی، ئەگەر جۆری چیمەنتۆی هەڵە هەڵبژێردرا، لەوانەیە پێکهاتەکە لە ماوەی چەند ساڵێکدا تووشی درز، لەدەستدانی هێزی، یان تەنانەت زوو شکستی بێت- ئەمەش نەک تەنها پاشەکشەی دارایی بەڵکو مەترسییەکی جددی سەلامەتی دروست دەکات.

ئەنجام

هەڵبژاردنی جۆری چیمەنتۆی گونجاو بۆ هەموو پڕۆژەیەکی مەدەنی یەکێکە لە گرنگترین هۆکارەکانی دڵنیابوون لە کوالیتی و مانەوە و سەلامەتی پێکهاتەکان. وەک داپۆشراوە، جۆرەکانی چیمەنتۆ I تا V هەریەکەیان تایبەتمەندی تەکنیکی جیاوازیان هەیە، بەرگری ژینگەیی، و خێرایی ئاودان کە دەبێت لەگەڵ بارودۆخی پڕۆژە و شوێنەکەدا بگونجێن.

• جۆری یەکەم: بۆ پڕۆژەی گشتی و ستاندارد
• جۆری دووەم: بەرگری مامناوەندی لە سەلفات
• جۆری سێیەم: بۆ زیادبوونی خێرای هێز
• جۆری چوارەم: کەمترین گەرمی ئاودان، گونجاوە بۆ کۆنکرێتی بەکۆمەڵ
• جۆری V: بۆ بەرگری بەرزی سەلفات

بۆ بەڵێندەران و ئەندازیارانی ئێرانی و نێودەوڵەتی، هەبوونی زانیاری دروست و متمانەپێکراو لەسەر جۆری چیمەنتۆ و بەکارهێنانی زۆر گرنگە. لەم ڕووەوە شارمارکێت وەک پلاتفۆرمێکی فرە زمانی (ئینگلیزی، ڕووسی، کوردی، فارسی، تورکی، عەرەبی، و چینی) کاردەکات کە کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان و بەرهەمهێنەران لە سەرانسەری پیشەسازییە جیاوازەکاندا بەیەکەوە دەبەستێتەوە. نەک تەنها وەک سەرچاوەیەکی زانیاری کاردەکات، بەڵکو وەک ڕێبەرێکی پراکتیکی بۆ هەڵبژاردنی کەرەستە و دابینکەرانی بەناوبانگیش کاردەکات.