لەم بابەتەدا بەدواداچوون بۆ شەش بازاڕی سەرەکی دەکەین، هەریەکەیان دەرفەت و تەحەددی ناوازە بۆ هەناردەکارانی ئێرانی و ناوچەکە دەخەنە ڕوو: ئێران وەک بەرهەمهێنەرێکی گەشەسەندوو لەژێر سزاکان، عێراق وەک بازاڕێک کە تامەزرۆی ئاوەدانکردنەوە، ڕووسیا بە سەرچاوەیەکی بەرفراوانی دار بەڵام ئابووری لە ژێر فشاردایە، تورکیا وەک ڕکابەرێکی ڕاستەوخۆ و بەهێز، چین وەک زەبەلاحێکی بێ ڕکابەری بەرهەمهێنانی بەکۆمەڵ، و لە کۆتاییدا، وڵاتانی ئینگلیزی زمان (ئەمریکا، بەریتانیا، کەنەدا،)، ئوسترالیا کە گەورەترین هاوردەکاری مۆبیلیاتی بەهای بەرزن.
چاوخشاندنێک بە بازاڕی جیهانی هەناردەکردنی مۆبیلیات (2024-2025)
بەپێی دوایین ڕاپۆرتی ITC و Statista، چین وەک پێشەنگی حاشا هەڵنەگر دەمێنێتەوە و زیاتر لە 39%ی هەناردەکردنی مۆبیلیاتی جیهانی لە دەستدایە (نزیکەی 72 ملیار دۆلار لە ساڵی 2024). ڤێتنام بازدانێکی سەرنجڕاکێشی کردووە (26% گەشەی ساڵانە) و گەیشتە پلەی دووەم، لە دوای ئەویش پۆڵەندا و ئەڵمانیا و ئیتاڵیا دێن.
تورکیا لە ڕیزبەندی هەشتەمی جیهاندایە و تاکە وڵاتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە لە نێو 10 هەناردەکارە سەرەکییەکان. لە ساڵی 2024 ئێران بە نزیکەی 180 ملیۆن دۆلار هەناردەی فەرمی لە پلەی 53ی جیهاندا بوو، هەرچەندە ئامارە نافەرمییەکان (هەناردەکردنی جانتا و هەناردەکردن لە ڕێگەی نێوەندگرانەوە بۆ عێراق و ئەفغانستان) ئەم ژمارەیە بە 350-400 ملیۆن دۆلار مەزەندە دەکەن.
ڕووسیا، پێش شەڕی ئۆکرانیا، هەناردەکارێکی دیار بوو، بەڵام ئێستا بەهۆی سزاکانەوە زیاتر لە بازاڕەکانی ئاسیای ناوەڕاست و چیندا قەتیس کراوە. عێراق بە کردەوە هیچ هەناردەیەکی نییە و یەکێکە لە گەورەترین هاوردەکارەکانی ناوچەکە. وڵاتانی ئینگلیزی زمان بە کۆی گشتی زیاتر لە ٤٥ ملیار دۆلار مۆبیلیات هاوردە دەکەن و تەنها ئەمریکا ٣٤ ملیار دۆلار لەو بڕە پارەیە پێکدەهێنێت.
ئێستا خواستی جیهانی بەرەو سێ ڕەوتی سەرەکی دەڕوات: مۆبیلیاتی بەردەوام و دۆستی ژینگە، مۆبیلیاتی زیرەک و فرەکار (گونجاو بۆ کاری دوور)، و مۆبیلیاتی نرخێکی کێبڕکێکار بۆ چینی ناوەندی گەشەسەندوو لە وڵاتانی تازەپێگەیشتودا. ئەم سێ ڕەوتە نەخشەڕێگا بۆ هەر هەناردەکارێک دەخەنە ڕوو.
مەرجی ڕاستەقینە بۆ هەناردەکردنی مۆبیلیات لە ساڵی ٢٠٢٥
هەناردەکردنی مۆبیلیات لەمڕۆدا زۆر زیاترە لە تەنها پاککردنەوە و ناردنی کەشتی؛ زنجیرەیەکی ئاڵۆز لە ستانداردەکان، باجەکان، ڕێگاکانی لۆجستی و مەترسییە سیاسی-ئابوورییەکان لەخۆدەگرن. بە کردەوە هەر بازاڕێکی ئامانجدار 'پاکێجێکی سەرئێشە و دەرفەت'ی تایبەتی خۆی پێشکەش دەکات.
چین و ڤێتنام بە هەرزانترین بژاردە دەمێننەوە بەهۆی بەرهەمهێنانی بەکۆمەڵ و کەمی تێچووی گواستنەوەی کۆنتێنەر (نزیکەی ٢٥٠٠ بۆ ٣٥٠٠ دۆلار بۆ کۆنتێنەرێکی ٤٠ پێ بۆ ئەوروپا)، بەڵام وڵاتانی دیکە دەبێت کێبڕکێ لەگەڵ کوالیتی، خێرایی گەیاندن، یان نزیکیی لە بازاڕەکاندا بکەن.
پێداویستییە سەرەکییە جیهانییەکانی ئەمڕۆ:
· بڕوانامەی FSC یان PEFC بۆ دارە بەردەوامەکان (نزیکەی ناچارییە لە ئەوروپا و وڵاتانی ئینگلیزی زمان).
· ستانداردەکانی بەرگری ئاگر BS 7176 یان کالیفۆرنیا TB117-2013 (بۆ بازاڕەکانی ئەمریکا و بەریتانیا).
· لیبێڵی EUTRی ئەوروپی (قەدەغەکردنی دارە نایاساییەکان).
· تاقیکردنەوەی فۆرماڵدەهید (CARB Phase 2 لە ئەمریکا، E1 لە ئەوروپا).
باج چیرۆکێکی دیکەیە: ئەمریکا باجی دژە دامپینگی 25%ی بەسەر مۆبیلیاتی چینیدا سەپاندووە، بەڵام مۆبیلیاتی تورکی و ڤێتنامیی نزیکەی بەبێ باج دەچێتە ژوورەوە. یەکێتیی ئەورووپا یەکێتی گومرگی لەگەڵ تورکیا هەیە (باجی سفر)، بەڵام بە ڕێژەی 14% و تا 40% باجی دژە دامپینگ لەسەر مۆبیلیاتی ئێران و ڕووسیا بە ڕێککەوت جێبەجێ دەکات.
باشترین ڕێگای لۆجستی بۆ هەناردەکارانی ناوچەیی:
· ئێران → عێراق: بە بارهەڵگر لە ڕێگەی مێهران و شەلامچە، نرخی هەر ترێلەرێک ٣٥٠٠ بۆ ٥٥٠٠ دۆلارە، کاتی ترانزێت ٤-٧ ڕۆژە.
· ئێران → ڕووسیا: لە ڕێگەی بەندەری ئاستراخان یان نۆڤۆرۆسیسکەوە لە ڕێگەی دەریای خەزەرەوە، کۆنتێنەرێکی ٢٠ پێ نزیکەی ٤٨٠٠ دۆلاری تێدەچێت، کاتی ترانزێت ١٢-١٨ ڕۆژە.
· تورکیا → ئەوروپا: ڕۆژانە سەدان ترێلەر لە ڕێگەی بولگاریا و یۆنان، نرخی هەر ترێلەرێکی تەواو ٣٨٠٠ یۆرۆیە.
· چین → لە هەموو شوێنێک: بەندەری نینگبۆ-شەنگهای، کۆنتێنەرێکی ٤٠ پێ بۆ ئەمریکا نزیکەی ٩ هەزار دۆلار (بەهۆی کەمیی کۆنتێنەر لە ساڵی ٢٠٢٥، نرخەکان بە بەرزی دەمێننەوە).
بەربەستی سەرەکی ئێران سزاکانی بیمەی بانکی و کەشتیوانییە؛ لە ئەنجامدا ٧٠%ی هەناردەکردنی مۆبیلیاتی ئێران بۆ عێراق و ئەفغانستان بە شێوەی کاش و لە ڕێگەی نێوەندگرانەوە ئەنجام دەدرێت.
کاریگەری ئابووری هەناردەکردنی مۆبیلیات لەسەر وڵاتانی پێداچوونەوەکراو
هەناردەکردنی مۆبیلیات زۆر هەلی کار دروست دەکات؛ هەر یەک ملیۆن دۆلار لە هەناردەکردندا ڕاستەوخۆ ١٨ بۆ ٢٥ هەلی کاری بەردەوام دروست دەکات (زیاتر لە کەرتەکانی ئۆتۆمبێل یان تەنانەت پترۆکیمیایی).
چین. شارەکانی شوندە و فۆشان بە تەنیا ئەوەندەی هەموو ئەوروپا مۆبیلیات بەرهەم دەهێنن.
تورکیا: لە ساڵی ٢٠١٥ بۆ ٢٠٢٤ هەناردەی مۆبیلیاتی تورکیا چوار هێندە زیادی کردووە (لە ١.٨ ملیار دۆلارەوە بۆ ٧.٨ ملیار دۆلار، کە ئێستا دووەم گەورەترین کەرتی هەناردەکردنی تورکیایە لە دوای ئۆتۆمبێل. تەنیا ناوچەی ئینێگۆل-کایسەری ٨٠ هەزار کەسی ڕاستەوخۆی تێدایە.
ئێران: سەرەڕای گەمارۆکان، پیشەسازی مۆبیلیات نزیکەی ٣٥٠ هەزار کەسی دامەزراندووە (زۆربەی لە وەرشەی بچووک لە تاران، تەورێز و ئیسفەهان). ئەگەر سزای بانکی هەڵبگیرێت، ئەگەری هەیە لە ماوەی پێنج ساڵدا هەناردەکردن بگاتە دوو ملیار دۆلار.
ڕووسیا: پێش شەڕی ئۆکرانیا، هەناردەکردنی یەک ملیار و ٢٠٠ ملیۆن دۆلار بووە؛ ئێستا لە خوار ٤٥٠ ملیۆن دۆلارەوە دابەزیون. کارگە گەورەکانی سیبیریا خەریکە داخران و دارە خاوەکانیش ڕەوانەی چین دەکرێت.
عێراق: بەرهەمی پیشەسازی کەم یان هیچ نییە، بەڵام لێشاوی هەرزان مۆبیلیاتی ئێرانی و تورکی بە خێرایی یارمەتی کەرتی بیناسازییەکەی دەدات؛ ساڵانە ٢.٥ بۆ ٣ ملیار دۆلار مۆبیلیات هاوردە دەکات.
وڵاتانی ئینگلیزی زمان: ئەمریکا گەورەترین هاوردەکاری جیهانە، ساڵانە بە بڕی ٣٤ ملیار دۆلار مۆبیلیات دەکڕێت، لە کاتێکدا بەرهەمی ناوخۆیی (بۆ نموونە ئاشلی مۆبیلیات و لا-ز-بۆی) تەنها ٣٠%ی بازاڕ پێکدەهێنێت. ئەمەش دەرفەتێکی گەورەیە بۆ هەر وڵاتێک کە توانای جێبەجێکردنی ستانداردە توندەکانی ئەمریکای هەبێت.
پێگە و دەرفەتی ڕاستەقینەی هەر وڵاتێک لە هەناردە و هاوردەکردنی مۆبیلیات (٢٠٢٥-٢٠٢٦)
ئێران
واقیع: لە پلەی ٥٣ی جیهانیدایە، ١٨٠ ملیۆن دۆلار لە هەناردەکردنی فەرمی لەگەڵ لانیکەم ٢٥٠ ملیۆن دۆلار بە شێوەیەکی نافەرمی (بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ عێراق، ئەفغانستان، ئەرمینیا و تاجیکستان).
خاڵە بەهێزەکان: کەمی تێچووی کار، دارە بەرزەکان لە باکوور و ڕۆژئاوا، دیزاینەری داهێنەر، نزیکیی لە بازاڕێکی ١٢٠ ملیۆنی لە ناوچەکەدا.
خاڵە لاوازەکان: سزای بانکی، نەبوونی براندی جیهانی، کەمیی MDFی کوالیتی بەرز، تێچووی زۆری گواستنەوە بۆ ئەوروپا.
کۆمپانیا پێشەنگەکان: هایپەر (گەورەترین بەرهەمهێنەر لە باکوور)، گامی، نیلپەر، لیڤ، سیستەمی ڕاد، دیکۆراتی دار تەبریز.
دەرفەتی زێڕین 2025-2026: عێراق (بەلایەنی کەمەوە داواکاری ساڵانە یەک ملیار دۆلار)، کوردستانی عێراق، ئەرمینیا (رێککەوتنی نوێی بازاڕ دوای ئاشتی)، قەتەر و عومان (لە ڕێگەی بەندەر عەباس و بەدەربازبوون لە سزاکان بە بەکارهێنانی کۆمپانیا ئیماراتیەکان).
عێراق
واقیع: هاوردەکاری پاک، ساڵانە بە بڕی ٢.٨ بۆ ٣.٢ ملیار دۆلار مۆبیلیات دەکڕێت (٢٢هەمین گەورەترین هاوردەکاری جیهان).
داواکاری: 85% مۆبیلیاتی مامناوەند و هەرزان، 15% لوکس بۆ بەغدا و هەولێر.
وڵاتانی سەرچاوەی سەرەکی: تورکیا 48%، ئێران 27%، چین 20%.
دەرفەت: هێشتا 700 هەزار یەکەی نیشتەجێبوونی ناتەواوی هەیە + ئاوەدانکردنەوەی موسڵ و بەسرە.
باشترین ستراتیجی چوونە ژوورەوە: بەشداریکردن لە پێشانگاکانی هەولێر و بەغدا، دەزگای ڕاستەوخۆ لە سلێمانی و بەغدا، گواستنەوەی بارهەڵگر.
ڕووسیا
واقیع: پێش جەنگ، لە ڕیزبەندی 22ی هەناردەکاراندا بوو، ئێستا لە خوار 500 ملیۆن دۆلارەوە دابەزیوە.
سەرچاوەکان: گەورەترین یەدەگی دار لە جیهاندا، بەڵام 90%ی کارگەکان بێکارن یان نیمچە بێکارن.
خواستی ناوخۆ: 85 ملیۆن یەکەی نیشتەجێبوون پێویستیان بە نۆژەنکردنەوە هەیە، بەڵام توانای کڕین دابەزیوە.
دەرفەتی ڕاستەقینە بۆ ئێران: هەناردەکردن لە ڕێگەی بەندەری ئەستراخان و ئەنزالی (هیچ سزای بانکی نییە)، کەلوپەلی ئۆفیس و نەخۆشخانەکان (ڕووسیا ڕووبەڕووی کەمیی توند دەبێتەوە)، هاوکاری لەگەڵ کۆمپانیاکانی کازاخستان و بێلاڕوس بۆ بەدەربازبوون لە سزاکان.
عەلەشیش
واقیع: لە پلەی هەشتەمی جیهانیدا، 7.8 ملیار دۆلار لە هەناردەکردن لە ساڵی 2024، ئامانجی 12 ملیار دۆلارە تا ساڵی 2030.
ناوچە سەرەکییەکان: ئینێگۆل-کایسری (70%ی بەرهەمهێنان)، ئەستەنبوڵ (کەرتی دیزاین و لوکس).
کۆمپانیا سەرەکییەکان: ئیستیکبال، بێلۆنا، ئێنزا هۆم، دۆغتاش، کۆلێکسیۆن (لۆکس).
سوودی کێبڕکێ: سفر باج بۆ ئەوروپا، ناردنی سێ ڕۆژە بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، براندکردنی بەهێز.
هەڕەشە لەسەر ئێران: نزیکە لە بازاڕەکانی عێراق و ئازەربایجان زاڵ بێت؛ تێچووی بەرهەمهێنان تەنها 10-15% زیاترە لە ئێران، بەڵام بە کوالیتی و ناساندنی براندێکی زۆر بەرزتر.
چین
واقیع: 39%ی هەناردەی جیهانی؛ شارە سەرەکییەکان بریتین لە شوندێ، فۆشان و ئەنجی.
کۆمپانیا گەورەکان: ئۆپێین، کومێی، مارکۆر، زیۆیۆ، مانوا (کورسی دانیشتن).
نرخەکان: قەنەفەی بنەڕەتی سێ کورسی 120-180 دۆلار FOB، لە بەشی ناوەڕاستدا بێ ڕکابەر.
گۆڕانی ڕەوت لە ساڵی ٢٠٢٥: بەرزبوونەوەی تێچووی کەشتیوانی و باجی ئەمریکا وایکردووە زۆرێک لە کڕیاران ڕوو لە ڤێتنام و تورکیا بکەن - ئەمەش دەرفەتێک بۆ ئێران لە بازاڕەکانی نزیکدا دەڕەخسێنێت.
وڵاتانی ئینگلیزی زمان (ئەمریکا، بەریتانیا، کەنەدا، ئوسترالیا)
ئەمریکا: گەورەترین هاوردەکاری جیهانە (34 ملیار دۆلار)، 70% لە چین و ڤێتنامەوە، تەنها 30% بەرهەمی ناوخۆیی.
کۆمپانیا سەرەکییەکان: ئاشلی مۆبیلیات، لا-ز-بۆی، وەیفەیر (ئۆنلاین)، ئیکیا ئەمریکا.
دەرفەتی ڕاستەقینە: مۆبیلیاتی لوکس بە دەستی، بەرهەمی دروستکراو لە گوێز و دار بلوطی ئێرانی (بەرزبوونەوەی خواست)، مۆبیلیاتی ئۆفیس زیرەک و ئەرگونۆمیک.
تەحەدا: ستانداردە توندەکانی TB117 و CARB، نرخی کۆنتێنەری گواستنەوە 9,500-12,000 دۆلارە، کەمترین داواکاری 3-5 کۆنتێنەرە.
باشترین بەشداریکردن: کارکردن لەگەڵ کۆمپانیا ئیماراتی یان تورکییەکان وەک ناوەند، بەشداری پێشانگای های پوینت مارکێت (نیسان و تشرینی یەکەم).
بەراوردکردنی خێرای دەرفەتەکان بۆ هەناردەکارێکی ئێرانی (ئەولەویەت 1 بۆ 6)
عێراق → داخستنی، پارەدان بە کاش، بێ ستانداردی توند، 35-60% ڕێژەی قازانج
1. ئەرمینیا & کوردستانی عێراق → نوێ، کەمتر ڕکابەری
2. ڕووسیا (لە ڕێگەی کاسپینەوە) → قەبارەی بەرز، پارەدان بە ڕوبڵ-ریال
3. قەتەر و عومان → لوکس، پارەدان بەبێ سزا
4. وڵاتانی ئینگلیزی زمان → لوکس و قازانج، بەڵام سەخت و کات بەفیڕۆدەر
5. تورکیا → نزیکە لە مەحاڵەوە بەهۆی کێبڕکێی ڕاستەوخۆوە
بەراوردکردن و شیکاری کۆتایی دەرفەتەکانی هەناردەکردنی مۆبیلیات لە ساڵی ٢٠٢٥-٢٠٢٦
باشترین بازاڕ بۆ هەناردەکارێکی ئێرانی لە ئێستادا 'نزیکترین بازاڕی تینوو'یە نەک گەورەترین بازاڕی جیهان. عێراق بە دووری لە پێشینەی کارەکانە؛ مەودای گواستنەوەکە لە ژێر 1000 کمدایە، پارەدان بە کاش یان زۆرترین 30 ڕۆژە، پێویست بە ستانداردی ئاڵۆزی ئەوروپی یان ئەمریکی ناکات، هەروەها قازانج 40-65%. ترێلەی قەنەفەکان لە ئیسفەهانەوە بۆ بەغدا یان هەولێر بە شێوەیەکی ئاسایی لە ماوەی ١٠ ڕۆژدا مووچەی تەواوەتی وەردەگرێت.
دووەم دەرفەتی ڕاستەقینە ڕووسیایە لە ڕێگەی کاسپیۆن و ئەرمینیا؛ دەتوانرێت مامەڵەکان بە ڕوبڵ-ڕیاڵ جێگیر بکرێن، دارەکانی ئێران لەوێ بەنرخن و تورکیا و چین لەم ڕێگایەدا زۆر کەمتر ڕووبەڕووی کێبڕکێ دەبنەوە.
تورکیا ڕکابەرێکی ڕاستەوخۆ و نزیکە لە سەرنەکەوتوو لە بازاڕە ناوەندەکاندا، بەڵام هێشتا شوێن بۆ ئێران لە بەشی دەستی و لوکسدا ماوە. چین تەنها بە قەبارەیەکی زۆر و نرخی ژێر ٢٠٠ دۆلار سەردەکەوێت؛ هەرکەسێک بتوانێت کوالێتی بەرزتر پێشکەش بکات بە 20-30% زیادە دەتوانێت کڕیار لە بازاڕەکانی عەرەبی و ڕووسیا بدۆزێتەوە.
وڵاتانی ئینگلیزی زمان وەک وڵاتی خەونەکانی هەناردەکاران دەمێننەوە، بەڵام تەنها بۆ ئەوانەی کە سەرمایەی سەرەتایی لانیکەم ٥٠٠ هەزار دۆلاریان هەیە و بڕوانامەی نێودەوڵەتییان هەیە و هاوبەشێکی بەناوبانگیان هەیە لە دوبەی یان ئەستەنبوڵ.
ئەنجام
هەناردەکردنی مۆبیلیات لە ساڵی داهاتوودا بۆ ئەو کەسانە دەبێت کە بە خێرایی و ژیرانە و ڕاستەوخۆ مامەڵە دەکەن. ئەولەویەتی ڕەها لە نزیکەوەیە، بازاڕی کاش: عێراق و کوردستان لە لوتکە، پاشان ئەرمینیا، ڕووسیا لە ڕێگەی خەزەرەوە و دواجار، دەوڵەتانی کەنداوی فارس. هەر مانگێک دواکەوتن واتە ونبوونی لانیکەم چەندین باری ترێلەر لە داواکاری کاش.
سێ جۆر بەرهەم بە زۆرترین قازانج دەمێننەوە: سێتی قەنەفەی کلاسیک بە دار مەخمەل و بیچ، مێزی نانخواردنی گوێزی تۆکمە، و مۆبیلیاتی ئۆفیس ئەرگونۆمیک. هەر سێیان فرۆشی خێرایان هەیە لە بازاڕە ئامانجدارەکانماندا.
تاکە ڕێگەی گەورە بۆ پێشەوە بوونی بەهێزە لەسەر پلاتفۆرمە پسپۆڕە نێودەوڵەتییەکان و پەیوەندی ڕاستەوخۆ بە کڕیارە ڕاستەقینەکانەوە.
لەم ڕووەوە باشترین دەرفەت بۆ بەرهەمهێنەرانی ئێرانی لە ئێستادا پلاتفۆرمی شارمارکێت (Sharmarket.co) ە. شارمارکێت پلاتفۆرمێکی پسپۆڕە کە گرنگی بە پیشەسازی و هەناردەکردن و هاوردەکردن دەدات، ڕاستەوخۆ بازرگانییەکان بەیەکەوە دەبەستێتەوە و بە تایبەتی گرنگی بە دەرفەتە ڕاستەقینەکان دەدات لە ناوچەکە و جیهاندا.
لە چەند ڕۆژی داهاتوودا شارمارکێت پێشانگایەکی مەجازی بۆ مۆبیلیات ساز دەکات کە تێیدا سێ وڵاتی ئێران، تورکیا و عێراق بەشدار دەبن، لەگەڵ ٥٠ کۆمپانیای گەورەی بەرهەمهێنان و بازرگانی. ئەم پێشانگایە بە حەوت زمانی فارسی، عەرەبی، تورکی، ئینگلیزی، ڕووسی، چینی، و کوردی بەڕێوەدەچێت، بەمەش کڕیاران و دابینکەرانی جیهان دەتوانن بە شێوەی ئۆنلاین بەشداری بکەن.
ئامۆژگاری پراکتیکی: ئەمڕۆ لە ماڵپەڕی Sharmarket.co ناوت تۆمار بکە و کۆشکی بێبەرامبەرەکەت دابنێ. تا ئێستا پێشانگاکە دەستی پێنەکردووە، بەڵام تۆمارکردنی پێشوەختە ڕێگەت پێدەدات لە یەکەم کەسەکان بیت کە ڕاستەوخۆ لەگەڵ کڕیارانی عێراقی، تورکی، ڕووسی و عەرەب دانوستان بکەن.
هەناردەکردنی مۆبیلیات چیتر یاری بەخت نییە؛ پێشبڕکێی خێرایی و زیرەکییە. ساڵی ٢٠٢٥ باشترین پەنجەرەی مێژوویی پیشەسازییە بۆ مۆبیلیاتی ئێرانی. دەرفەت لەدەست مەدە.
