لە دەیان ساڵی ڕابردوودا، لەگەڵ گەشەی خێرای شارنشینی و گەشەسەندنی ژێرخانی مەدەنی لە وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پێویستی بە کەرەستەی بیناسازی ستاندارد و پیشەسازی بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە. یەکێک لە پێکهاتە سەرەکییەکانی بیناسازی مۆدێرن بریتییە لە تیشکی پیشەسازی کە بەهۆی تایبەتمەندییەکانی وەک کەمکردنەوەی کێشی پێکهاتەکە و خێراکردنی جێبەجێکردن و پاشەکەوتکردنی تێچوونەکان جێگەیەکی تایبەتی لە پڕۆژەکانی بیناسازیدا دۆزیەوە.
هاوکات وڵاتانی وەک عێراق، تورکیا، هەرێمی کوردستانی عێراق، وەک بازاڕی چالاک لە کەرتی بیناسازیدا، توانای بەرچاویان هەیە بۆ بەکارهێنانی تیشکی پیشەسازی. پڕۆژەکانی ئاوەدانکردنەوە و نوێکردنەوەی شارەکان و گەشەپێدانی نیشتەجێبوون لەم ناوچانەدا سەکۆیەکی گونجاویان بۆ بوونی کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنان و هەناردەکردنی تیشک دابینکردووە.
ئەم بابەتە ئامانجی لێکۆڵینەوەیە لە دۆخی بازاڕی تیشکی پیشەسازی لە سێ ناوچەی پێشوودا، شیکردنەوەی دەرفەتەکان و تەحەددیاتەکان و توانا بازرگانی و پیشەسازییەکانی ئێستا. تێگەیشتنێکی ورد لە دۆخی بازاڕ، ڕکابەرەکان، پێداویستییە تەکنیکی و پێکهاتەییەکان و تایبەتمەندییەکانی بەکاربەر لە هەر وڵاتێکدا دەتوانێت ڕێنوێنییەکی کاریگەر بێت بۆ وەبەرهێنەران و هەناردەکارانی ئێرانی کە هەوڵی فراوانکردنی ئامادەیی خۆیان لە بازاڕەکانی ناوچەکەدا دەدەن.
دۆخی ئێستای پیشەسازی بیناسازی لە عێراق و تورکیە و کوردستان
عێراق
دوای چەندین ساڵ لە ململانێ و ناسەقامگیری سیاسی، عێراق دەستی بە ڕێبازی ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدانی ژێرخانی کردووە. حکومەتی عێراق و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان وەبەرهێنانێکی بەرفراوانیان لە بواری نیشتەجێبوون، نەخۆشخانە، قوتابخانە، ڕێگاوبان، و دامەزراوە ژێرخانەکان کردووە. بە لەبەرچاوگرتنی پێویستی ئاوەدانکردنەوەی ناوچە جەنگاویەکان و زیادبوونی ژمارەی دانیشتووان، خواست لەسەر کەرەستەی بیناسازی، لەنێویاندا تیشکی پیشەسازی، لە زیادبووندایە. عێراق هێشتا لە زۆر بواردا پشت بە کەرەستەی هاوردە بەستووە و توانای بەرهەمهێنانی ناوخۆیی سنووردارە.
تورکیە
تورکیا یەکێکە لە وڵاتە پێشەنگەکانی ناوچەکە لە بواری پیشەسازی بیناسازیدا و تەنانەت کۆمپانیاکانی بیناسازی لە وڵاتانی دیکەش کار دەکەن. وڵاتەکە پیشەسازی بەرهەمهێنانی بەهێز و ستانداردی توندی بیناسازی و بازاڕێکی کێبڕکێکاری لە بەرهەمهێنانی کەرەستەدا هەیە. بەڵام بەهۆی گەشەسەندنی بەردەوامی شارەکان و نۆژەنکردنەوەی ناوچە زیانلێکەوتووەکانی بوومەلەرزە و جێبەجێکردنی پڕۆژەی گەورەی نیشتەجێبوون و بازرگانی، پێویستی بە کەرەستەی کوالیتی بەرز و کاتی گەیاندنی خێرا بەردەوامە.
هەرێمی کوردستانی عێراق
هەرێمی کوردستان کە ناوچەیەکی نیمچە سەربەخۆیە لە باکوری عێراق، بە بەراورد لەگەڵ بەشەکانی دیکەی وڵات سەقامگیرییەکی ڕێژەیی سیاسی و ئابووری هەیە. ئەم فاکتەرە وەبەرهێنەرانی ناوخۆیی و بیانی بۆ کەرتی بیناسازی ڕاکێشاوە. پڕۆژەکانی نیشتەجێبوون، بازرگانی، و خزمەتگوزاری لە شارەکانی وەک هەولێر، سلێمانی، و دۆهوک فراوانتر دەبن. بە لەبەرچاوگرتنی توانای سنووردار بۆ بەرهەمهێنانی کەرەستە لە ناوخۆی هەرێمدا، هاوردەکردن ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە دابینکردنی پێداویستییەکان و تیشکی پیشەسازیش لەوە بێبەری نییە.
شیکاری بازاڕی تیشکی پیشەسازی لە عێراق
بازاڕی عێراق یەکێکە لە شوێنە سەرەکییەکانی هەناردەکردنی تیشکی پیشەسازی لە ئێرانەوە بەهۆی پشتبەستنی زۆر بە کەرەستەی بیناسازی هاوردەکراو. پێویستی بەربڵاو بۆ ئاوەدانکردنەوەی ناوچە زیانلێکەوتووەکان، بەتایبەتی لە پارێزگاکانی ناوەڕاست و ڕۆژئاوا، بووەتە هۆی ئەوەی کە تیشکی پیشەسازی وەک یەکێک لە بژاردە خوازراوەکان لە پێکهاتە سووک و مامناوەند-قورسەکاندا هەژمار بکرێت.
بەرهەمی ناوخۆ و هاوردە
لە ئێستادا بەرهەمهێنەرانی تیشک زۆر کەمن لە عێراقدا و زۆربەی پرۆژە گەورەکان لە ڕێگەی هاوردەکردنەوە پێداویستییەکانیان دابین دەکەن. ئێران یەکێکە لە دابینکەرانی سەرەکی کەرەستەی بیناسازی بۆ عێراق بەهۆی نزیکیی جوگرافی و کەمی تێچووی گواستنەوە و هاوشێوەی کەشوهەوا و پێکهاتە. بەڵام هەندێک وڵاتی وەک تورکیا و چینیش پشکی بازاڕیان هەیە.
دەرفەتەکان
- پەرەسەندنی پێویستی بە خانووبەرە و بنیاتنانەوەی ژێرخانی ئابووری
- بەڵێندەرانی عێراقی خۆیان بە بەرهەمە ئێرانییەکان ئاشنا دەکەن
- ئاسانکاری گواستنەوە لە سنوورەکانی ڕۆژئاوای ئێرانەوە (مێهران، چازابە، شەلامچە)
- سوودی بەراوردکاری نرخی تێچووی تیشکی پیشەسازی ئێران
بە گشتی، بازاڕی عێراق، وەک بازاڕێکی خواستی زۆر بەڵام تاڕادەیەک تەحەدا، توانای بەرزی هەیە بۆ بەرهەمهێنەرانی تیشکی پیشەسازی، بە مەرجێک بە پلانی ورد و پابەندبوون بە ستانداردە پێویستەکان و دامەزراندنی پەیوەندی بەردەوام لەگەڵ بەڵێندەر و کڕیارە ناوخۆییەکان بچنە ناو بازاڕەوە.
شیکاری بازاڕی تیشکی پیشەسازی لە تورکیە
تورکیا کە یەکێکە لە گەورەترین پیشەسازییەکانی بیناسازی لە ناوچەکەدا، بازاڕێکی ئاڵۆز و کێبڕکێکار و ستراکتۆری کەرەستەی بیناسازییە، لەنێویاندا تیشکی پیشەسازی. وڵاتەکە توانای بەرهەمهێنانی ناوخۆیی بەرز و ژێرخانی پێشکەوتووی لە بواری بەرهەمهێنانی کەرەستەدا هەیە، ستانداردەکانی بیناسازیشی لەگەڵ پێوەرەکانی یەکێتی ئەوروپادا دانراوە.
بەرهەمی ناوخۆ و بازاڕی ناوخۆ
تورکیا دەیان کۆمپانیای گەورەی هەیە کە تیشک و کۆنکرێتی پێش فشار و پێکهاتەی پۆڵا بەرهەم دەهێنن، کە بە شێوەیەکی سەرەکی پێداویستییەکانی بازاڕی ناوخۆ دابین دەکەن. پڕۆژەکانی بیناسازی بەکۆمەڵ، نوێکردنەوەی شارەکان، و دروستکردنی خانووبەرەی بەرگری لە بوومەلەرزە لە ناوچە چڕەکانی وڵات (وەک ئەستەنبوڵ، ئەنقەرە، ئیزمیر) بووەتە هۆی ئەوەی خواستێکی بەردەوام لەسەر تیشکی پیشەسازی هەبێت.
ستاندارد و پێداویستی تەکنیکی
یەکێک لە گرنگترین تەحەددیاتی چوونە ناو بازاڕی تورکیا، مەرجی پابەندبوونە بە توندی بە ستانداردە تەکنیکییەکان و بڕوانامەی کوالیتی و مۆڵەتە پەیوەندیدارەکان. تیشکی هاوردەکراو دەبێت پابەند بێت بە کۆدەکانی بیناسازی تورکیا و لەژێر چاودێری ئەندازیارانی سەرپەرشتیاری ناوخۆدا بەکاربهێنرێت.
دەرفەتەکان
- بوونی پڕۆژەی گەشەپێدانی بەرفراوان، بەتایبەتی لە ناوچە زیانلێکەوتووەکانی بوومەلەرزە.
- پێویستی بە بەرهەمی گونجاو لە هەندێک شارە سنوورییەکان
- ئەگەری هاوکاری لەگەڵ بەڵێندەرانی تورکیا بۆ پڕۆژەکانی دەرەوەی وڵات
بە گشتی چوونە ناو بازاڕی تورکیا بۆ هەناردەکارانی ئێرانی پێویستی بە وەبەرهێنانی جیددی هەیە لە تێگەیشتن لە بازاڕ و بەدەستهێنانی مۆڵەتی کوالیتی و هاوکاری لەگەڵ کۆمپانیا ناوخۆییەکان.
شیکاری بازاڕی تیشکی پیشەسازی لە هەرێمی کوردستانی عێراق
هەرێمی کوردستانی ئێراق بە سەقامگیریی ڕێژەیی و سیاسەتە ئابورییە کراوەکانی و پێوەندیی نزیکی کولتووری و بازرگانی لەگەڵ ئێران، بووەتە یەکێک لە بازاڕە سەرنجڕاکێشەکانی هەناردەکردنی کەرەستەی بیناسازی بۆ ئێران. ھەرێم گەشەیەکی بەرچاوی لە بواری بیناسازیدا بەخۆیەوە بینیوە، شارەکانی وەک ھەولێر، سلێمانی، و دۆھۆک لەم ساڵانەی دواییدا گەشەسەندنی بەرفراوانیان بەخۆوە بینیوە.
پێکهاتەی بازاڕ
زۆربەی پڕۆژەکانی بیناسازی لە هەرێم لەلایەن کەرتی تایبەتەوە بە هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیا ناوخۆییەکان یان بیانیەکان جێبەجێ دەکرێن. بەهۆی نەبوونی ژێرخانی پێویست بۆ بەرهەمهێنانی کەرەستە لە ناوخۆی هەرێمدا، زۆربەی پێداویستییەکانی بیناسازی لە ڕێگەی هاوردەکردنەوە دابین دەکرێن. لەم ڕووەوە تیشکی پیشەسازیش زیاتر لە ئێرانەوە هاوردە دەکرێت.
سوودەکانی بۆ ئێران
- مەرزی هاوبەشی چالاک (باشماق، تەمەرچین و پەرویزخان) و گواستنەوەی خێرا
- پەیوەندی بازرگانی پتەوی نێوان بازرگانانی کورد و ئێرانی
- ئاشنابوون بە کوالیتی بەرهەمە ئێرانییەکان لە بازاڕدا
- پارەدانی کاش یان کورتخایەن بە بەراورد بە بازاڕەکانی تر
دەرفەتەکان
- جێبەجێکردنی پڕۆژەی بیناسازی بەرز و سەنتەری بازرگانی
- پێویستییەکی بەربڵاو بە کەرەستەی سووک و مۆدێرن
- ئەگەری تۆمارکردنی کۆمپانیا یان نوێنەرایەتی لە هەرێم بۆ چالاکی بەردەوام
- کەمی تێچووی ڕیکلام و بازاڕکردن
بە گشتی دەکرێت هەرێمی کوردستانی عێراق بە خاڵێکی ستراتیژی هاتنە ناو بازاڕی عێراق هەژمار بکرێت، بەتایبەتی بۆ بەرهەمهێنەرانی تیشکی پیشەسازی کە بەدوای بوونی بەهێزتر لە بازاڕی هەرێمدا دەگەڕێن. دامەزراندنی تۆڕێکی دابەشکردنی ناوخۆیی و دروستکردنی متمانە لەگەڵ بەڵێندەران لە هەرێم دەتوانێت ڕێگە خۆش بکات بۆ سەرکەوتن.
پێشنیار بۆ چوونە ناو بازاڕ و گەشەپێدان
بۆ سەرکەوتن و فراوانکردنی ئامادەیی خۆیان لە بازاڕی تیشکی پیشەسازی لە عێراق و تورکیا و هەرێمی کوردستانی عێراق، پێویستە بەرهەمهێنەران و هەناردەکارانی ئێرانی ستراتیژی گونجاو دابڕێژن و جێبەجێی بکەن. گرنگترین پێشنیارەکان لە خوارەوە ئاماژەیان پێکراوە:
1- بۆ ئەوەی بچێتە ناو بازاڕەکانی تورکیا و عێراقەوە، زۆر گرنگە تیشکی پیشەسازی لەگەڵ ستانداردە نیشتمانی و نێودەوڵەتییەکاندا بگونجێندرێت. بەدەستهێنانی بڕوانامەی کوالیتی و ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی تەکنیکی و بەکارهێنانی کەرەستەی خاوی کوالیتی بەرز دەبێتە هۆی بەدەستهێنانی متمانەی کڕیاران و ئەگەری کارکردن لەگەڵ بەڵێندەرانی گەورە زیاد دەکات.
2. دامەزراندنی پەیوەندی بەهێز لەگەڵ کۆمپانیاکانی بیناسازی ناوخۆیی و بەڵێندەران و دابەشکەران دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە ئاسانکاری چوونە ناو بازاڕ و کەمکردنەوەی مەترسییەکانی پەیوەست بە ئاشنا نەبوون بە بارودۆخی ناوخۆیی. بەکارهێنانی نوێنەری ناوخۆیی یان دامەزراندنی ئۆفیسی فرۆشتن لە شارە گەورەکانی هەرێم خێرایی وەڵامدانەوەی پێداویستی کڕیاران زیاد دەکات.
3. بە لەبەرچاوگرتنی ئاڵۆزییەکانی بابەتی گومرگی و لۆجستی، دیزاینکردنی ڕێگاکانی گواستنەوەی گونجاو و ئاشنابوون بە یاساکانی هاوردەکردنی هەر وڵاتێک گرنگییەکی زۆری هەیە. بەکارهێنانی سنوورە چالاکەکان و کەمکردنەوەی کاتی پاککردنەوە دەتوانێت تێچوونەکان کەم بکاتەوە و ڕازیبوونی کڕیار زیاد بکات.
4. بە لەبەرچاوگرتنی کێبڕکێی توندی بازاڕ و هەستیاری بەکاربەر بۆ نرخ، دانانی نرخێکی دادپەروەرانە و پێشکەشکردنی مەرجی پارەدانی جۆراوجۆر (پارەی کاش، قیستی کورتخایەن یان قەرز) دەتوانێت پشکی بازاڕ زیاد بکات. هەروەها هاوکاری لەگەڵ بانکەکان و دامەزراوە داراییەکان بۆ ئاسانکاری ئاڵوگۆڕی دراو زۆر پێویستە.
5. بەکارهێنانی شێوازەکانی بازاڕکردنی دیجیتاڵی، بەشداریکردن لە پێشانگە بازرگانییە ناوچەییەکان، ئەنجامدانی کۆبوونەوەکانی ناساندنی بەرهەم، و دابینکردنی نمونەی تاقیکردنەوە هۆشیاری براند و بەرهەم زیاد دەکات. هەروەها ڕاهێنانی تەکنیکی بۆ بەڵێندەران و فرۆشیارانی ناوخۆیی متمانە و شارەزایی لە بەرهەمەکاندا بەهێز دەکات.
6. شیکاری بەردەوامی گۆڕانکارییەکانی بازاڕ، چاودێریکردنی ڕەوتی داواکاری و ڕەفتاری ڕکابەرەکان، ڕێگە بە ڕێکخستنی ستراتیژییەکان دەدات لە کاتی خۆیدا. زانیاری دروست لەسەر هەڵاوسانی ئابووری، گۆڕینی یاساکانی گومرگی و ستانداردە تەکنیکییەکان بڕیارەکانی بازرگانی باشتر دەکات.
ئەنجام
بازاڕی جۆیستی پیشەسازی لە عێراق و تورکیا و هەرێمی کوردستانی عێراق کە هەریەکەیان تایبەتمەندی و تەحەددیاتی خۆیان هەیە، دەرفەتی بەرچاوی بۆ بەرهەمهێنەران و هەناردەکارانی ئێرانی ڕەخساندووە. گەشەی خێرای بیناسازی لەم ناوچانەدا پەرەی پێویستی بە کەرەستەی کوالیتی و کاریگەر زیاد کردووە و جۆیستی پیشەسازی وەک یەکێک لە بژاردە سەرەکییەکان لە پڕۆژەکانی بیناسازیدا هەژمار کراوە.
بەڵام چوونە ناوەوەی سەرکەوتووانە بۆ ئەم بازاڕانە پێویستی بە تێگەیشتنێکی قووڵ هەیە لە بارودۆخی تەکنیکی، ڕێسا ناوخۆییەکان، ڕەفتاری بەکاربەران و کێبڕکێی بازاڕ. پابەندبوونی بەرهەم بە ستانداردە تەکنیکییەکان، هاوکاری لەگەڵ کۆمپانیا ناوخۆییەکان، پلاندانانی وردی لۆجستی، و بەبازاڕکردنی ئامانجدار لە هۆکارە دیاریکەرەکانی سەرکەوتنن لەم بوارەدا.
لەم ئاراستەیەدا پلاتفۆرمە ئۆنلاینەکانی وەک شێرمارکێت دەتوانن ڕۆڵێکی سەرەکی بگێڕن. شارمارکێت وەک پلاتفۆرمێکی گشتگیر و زیرەک بە ئامانجی ئاسانکاری پەیوەندی بازرگانی نێوان بازرگانییە جیاوازەکان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی دروستکرا. ئەم پلاتفۆرمە دەستڕاگەیشتن بە بازاڕە نوێیەکان و دۆزینەوەی هاوبەشی بازرگانی متمانەپێکراو و باشتر بەڕێوەبردنی پرۆسەکانی هەناردەکردن و هاوردەکردن بۆ بەرهەمهێنەران و هەناردەکاران دابین دەکات. بەکارهێنانی ئامرازە دیجیتاڵییەکانی شارمارکێت دەتوانێت پرۆسەی ناساندن و دانوستاندن و ئەنجامدانی گرێبەست لە بازاڕەکانی عێراق و تورکیا و کوردستان سادەتر و کاریگەرتر بکات و سادەتر بکات.
لە کۆتاییدا کەڵک وەرگرتن لە ئەزموونەکانی بازاڕ، لەگەڵ کەڵک وەرگرتن لە تەکنەلۆژیای سەردەم و تۆڕی پەیوەندی کاریگەر، کلیلی سەرکەوتن دەبێت لە پەرەپێدانی بازاڕی تیشکی پیشەسازی لەم ناوچانەدا و دەتوانێت ڕۆڵێکی بەرچاو لە گەشەسەندنی هەناردەکردن و بەهێزکردنی پێگەی بەرهەمە ئێرانییەکان لە بازاڕەکانی ناوچەکەدا بگێڕێت.
