بررسی نکات فنی اجرای سقف تیرچه بلوک در ساختمان سازی

به گزارش شارمارکت : این نوع سقف، ترکیبی از تیرچه های پیش ساخته و بلوک های پرکننده است که با بتن ریزی در محل، به یک دال یکپارچه تبدیل می شود و ضمن تأمین مقاومت سازه ای مطلوب، امکان اجرای اقتصادی و آسان را فراهم می کند. سقف تیرچه بلوک، به ویژه در ساختمان های مسکونی و پروژه های با دهانه های کوتاه تا متوسط، به عنوان گزینه ای استاندارد و بهینه شناخته می شود.

با وجود کاربرد گسترده این سیستم، اجرای صحیح آن نیازمند رعایت دقیق نکات فنی و ضوابط آیین نامه ای است، چرا که کوچک ترین نقص در مراحل نصب، شمع بندی یا بتن ریزی می تواند منجر به افت عملکرد سازه یا حتی بروز آسیب های جدی در آینده شود. از این رو، آشنایی با اصول فنی و اجرایی سقف تیرچه بلوک، برای مهندسین، ناظران و مجریان پروژه های عمرانی، ضرورتی انکارناپذیر به شمار می آید.

اجزای اصلی سقف تیرچه بلوک و وظایف هر بخش

سقف تیرچه بلوک از مجموعه ای از اجزای پیش ساخته و درجا تشکیل شده که با همکاری یکدیگر، عملکرد سازه ای و معماری مورد انتظار را تأمین می کنند. شناخت دقیق این اجزا و نقش هر یک در پایداری و عملکرد سقف، برای طراحی و اجرای صحیح این سیستم الزامی است.

۱.  تیرچه:
تیرچه ها به عنوان عضو کششی اصلی در این نوع سقف عمل می کنند و بارهای وارد بر سقف را به تیرهای اصلی و ستون ها منتقل می نمایند. تیرچه ها معمولاً به دو صورت فلزی (تیرچه کرومیت) یا بتنی پیش ساخته تولید می شوند. در تیرچه های بتنی، میلگردهای کششی، خاموت و بتن پایین بند اجزای اصلی تشکیل دهنده هستند. فاصله گذاری دقیق و صحیح تیرچه ها تأثیر مستقیمی بر عملکرد نهایی سقف دارد.

۲.  بلوک:
بلوک ها در بین تیرچه ها قرار می گیرند و نقش پرکننده دارند؛ وظیفه اصلی آن ها کاهش مصرف بتن، کاهش وزن سقف و ایجاد سطحی یکنواخت برای بتن ریزی است. این بلوک ها معمولاً از جنس سفال، پلی استایرن یا بتن سبک ساخته می شوند. انتخاب نوع بلوک باید با توجه به الزامات عایق بندی، وزن، هزینه و سهولت حمل صورت گیرد.

۳.  بتن پوششی (بتن درجا):
پس از چیدمان تیرچه ها و بلوک ها، یک لایه بتن درجا بر روی سقف اجرا می شود که معمولاً شامل بتن رده ۲۵ یا بالاتر است. این لایه، تیرچه ها و بلوک ها را به یک سیستم یکپارچه تبدیل کرده و عملکرد دال مرکب را فراهم می کند. همچنین نقش مهمی در تأمین مقاومت فشاری و صلبیت سقف دارد.

۴.  میلگردهای حرارتی و افت و حرارت:
در بالای سقف و در لایه بتن پوششی، شبکه ای از میلگردهای افت و حرارت قرار داده می شود. این میلگردها برای جلوگیری از ترک خوردگی های ناشی از جمع شدگی بتن و تغییرات دمایی ضروری هستند و به توزیع بهتر تنش ها کمک می کنند.

۵.  شمع بندی و قالب گذاری موقت:
پیش از بتن ریزی، برای حفظ پایداری سقف در حین اجرا، از پایه های موقت (شمع ها) استفاده می شود. این شمع ها تا زمان گیرش بتن و رسیدن به مقاومت لازم باقی می مانند. چیدمان درست شمع ها در کنترل خیز سقف و جلوگیری از نشست مؤثر است.

انواع تیرچه و بلوک و معیارهای انتخاب آن ها

در سیستم سقف تیرچه بلوک، انتخاب نوع تیرچه و بلوک تأثیر مستقیمی بر کیفیت اجرا، مقاومت سازه ای، سرعت کار و هزینه نهایی پروژه دارد. بسته به نوع پروژه، شرایط اقلیمی، ویژگی های معماری و بارگذاری سازه، از انواع مختلفی از تیرچه ها و بلوک ها استفاده می شود. در این بخش به معرفی رایج ترین انواع تیرچه و بلوک و ملاک های انتخاب آن ها پرداخته می شود.

الف) انواع تیرچه

۱.  تیرچه بتنی (پیش ساخته یا نیمه پیش ساخته):
این نوع تیرچه ها از بتن و میلگرد ساخته شده اند و معمولاً در کارگاه های صنعتی یا کارگاه پروژه تولید می شوند. ترکیب میلگرد کششی، خاموت عرضی و بتن پایین بند، استحکام لازم را برای انتقال بار تأمین می کند. تیرچه های بتنی به دلیل در دسترس بودن و قیمت مناسب، در بسیاری از پروژه های مسکونی کاربرد دارند.

۲.  تیرچه فلزی (تیرچه کرومیت):
در این نوع تیرچه، بال تحتانی از ورق فولادی یا تسمه و جان از میلگردهای مورب تشکیل شده است. بال فوقانی معمولاً در قالب بتن اجرا می شود. مزیت مهم تیرچه کرومیت، حذف نیاز به شمع بندی در زیر سقف است که موجب تسریع روند اجرا و آزادی عمل بیشتر در طبقات پایین می شود. این نوع تیرچه برای دهانه های بلندتر و پروژه های با زمان بندی فشرده مناسب است.

ب) انواع بلوک

۱.  بلوک سفالی:
بلوک های سفالی یکی از رایج ترین نوع بلوک ها هستند که از خاک رس پخته شده ساخته می شوند. این بلوک ها عایق حرارتی و صوتی مناسبی دارند، اما نسبت به انواع دیگر، شکننده تر و سنگین تر هستند.

۲.  بلوک پلی استایرن (یونولیتی):
بلوک های یونولیتی بسیار سبک بوده و حمل و نصب آسانی دارند. به دلیل وزن پایین، بار مرده وارد بر سازه کاهش می یابد. همچنین عملکرد خوبی از نظر عایق بندی صوتی و حرارتی دارند، اما در برابر آتش سوزی نیاز به محافظت خاص دارند.

۳.  بلوک بتنی سبک:
این نوع بلوک ها از بتن سبک (مانند لیکا یا پرلیت) ساخته می شوند و بین بلوک های سفالی و یونولیتی از نظر وزن و عملکرد قرار دارند. این بلوک ها مقاومت خوبی در برابر آتش دارند و در صورت تولید استاندارد، دوام مناسبی نیز خواهند داشت.

معیارهای انتخاب تیرچه و بلوک

• دهانه سقف و بارگذاری سازه ای
• ملاحظات اجرایی (شمع بندی، سرعت نصب)
• مقاومت در برابر حریق و شرایط محیطی
• عایق بودن در برابر صدا و حرارت
• دسترسی به مصالح و امکانات کارگاه
• ملاحظات اقتصادی و هزینه تمام شده

مقایسه سقف تیرچه بلوک با دیگر انواع سقف های متداول

در انتخاب نوع سقف برای پروژه های ساختمانی، عوامل متعددی مانند باربری، سرعت اجرا، هزینه، وزن مرده، سهولت اجرا، و امکانات کارگاهی نقش تعیین کننده ای دارند. سقف تیرچه بلوک با توجه به ویژگی های خاص خود، یکی از رایج ترین گزینه ها در ساخت وسازهای شهری به ویژه در ساختمان های مسکونی محسوب می شود. با این حال، مقایسه آن با سایر سیستم های سقفی متداول می تواند به انتخاب بهتر در شرایط مختلف کمک کند.

الف) مقایسه با سقف دال بتنی یک طرفه و دوطرفه

• سقف تیرچه بلوک نسبت به دال بتنی، وزن کمتری دارد و به دلیل استفاده از بلوک های پرکننده، مصرف بتن کاهش می یابد. همچنین نیاز به آرماتورگذاری گسترده در کل سطح نیست و اجرای آن ساده تر است.

ب) مقایسه با سقف کامپوزیت (فلزی-بتنی)

• سقف کامپوزیت معمولاً نیاز به قالب بندی گسترده ندارد و با استفاده از تیرآهن و ورق فولادی گالوانیزه اجرا می شود. در نتیجه سرعت اجرا نسبتاً بالاست و برای اسکلت فلزی گزینه مناسبی به شمار می آید.

ج) مقایسه با سقف کرومیت

· شباهت هایی با سقف تیرچه بلوک دارد اما به دلیل حذف شمع بندی، سرعت اجرا بیشتر است و فضای کاری طبقه زیرین اشغال نمی شود. مناسب برای پروژه هایی با زمان بندی فشرده یا محدودیت اجرایی در طبقات پایین.

جمع بندی مقایسه

با در نظر گرفتن این مقایسه، انتخاب سیستم سقف باید بر اساس نیازهای خاص پروژه، شرایط اجرایی، محدودیت های زمانی و بودجه صورت گیرد.

نتیجه گیری

سقف تیرچه بلوک به عنوان یکی از پرکاربردترین سیستم های سقف در صنعت ساختمان سازی ایران، به دلیل ویژگی هایی نظیر سهولت اجرا، صرفه جویی در مصرف مصالح، وزن مناسب، و قابلیت هماهنگی با شرایط مختلف پروژه، جایگاه ویژه ای در میان مجریان و طراحان دارد. با این حال، بهره برداری صحیح از مزایای این سیستم در گرو آشنایی دقیق با نکات فنی و الزامات اجرایی آن است.

انتخاب صحیح نوع تیرچه و بلوک، رعایت ضوابط آیین نامه ای، توجه به مراحل حساس اجرا همچون شمع بندی، بتن ریزی و آرماتورگذاری، و پرهیز از خطاهای رایج، همگی از عواملی هستند که مستقیماً بر کیفیت نهایی سقف و عملکرد سازه تأثیر می گذارند.

در نهایت، می توان گفت که تلفیق دانش فنی، تجربه اجرایی و رعایت دقیق استانداردها، کلید موفقیت در اجرای سقف تیرچه بلوک و ارتقای کیفیت ساخت وسازهای شهری خواهد بود.